Cây Trôm còn có tên là cây cốc (vì trái giống cái mõ), cây gạo (tên gọi ở miền Trung). Có tên khoa học là Sterculia foetida L.. thuộc họ Trôm. (Sterculiaceac).

Chi Sterculia có 25 loài ở Việt Nam, như:

          - Trôm quạt (sterculia hypochrea Pierre, cho mủ màu xanh vàng, có ở Biên Hòa; Trôm thon (sterculia lanceolata) còn gọi là cây sảng, sang sé, có từ Hòa Bình vào đến Cà Ná; Trôm hôi (sterculia foetida L.) có hoa vào khoảng tháng 4, hoa rất thúi nên có tên là trôm hôi. Cây Trôm hôi có thể cao 15-20 mét, thân lớn cả mét đường kính. Trồng bằng hạt hoặc giâm cành, rất chịu hạn, rụng lá vào tháng 2, tháng 3 hàng năm.

          Cây Trôm mọc hoang hoặc trồng để lấy mủ, lấy bóng mát, làm nòng cho cây rơm… Cây rất mạnh, không bị sâu rầy phá hại nhờ cây trôm có chứa chất acid béo cyclopropenoid, có tác dụng chống nấm cho cây. Người ta thường bóc đi lớp vỏ xung quanh cây để làm thuốc, cây vẫn mọc liền lại, không bị chết, nơi thân bị bóc vỏ sẽ nổi lên một u sẹo. Trôm hôi có mọc từ Đà Nẳng trở vào miền Nam. Nhiều vùng lấy tên cây Trôm làm địa danh, như xóm Cây Trôm ở cây số 5, quốc lộ 28 từ Phan Thiết đi Di Linh, thuộc xã Hàm Liêm; nơi đây trước kia có vài cây trôm có đường kính hơn 1 mét, tàng lá sum sê, là nơi bóng mát cho trẻ em trong xóm chơi; bây giờ các cây này không còn nữa, nhưng tên xóm cây trôm thì vẫn còn.

          - Hạt Trôm chứa: 35,6% nước, 11,4% chất dầu, 35,5 chất vô cơ (trong đó có 2,4 các chất Calci, phospho, sắt, magnesi, kali, sulfur, đồng, thiamin, riboflavin, acid nicotinic, vit C…). Đặc biệt trong hạt trôm có chứa acid sterculic có tác dụng xổ nhẹ và trục xuất khí khỏi ruột, trị chứng đầy hơi.

          - Trong 100g Mủ Trôm (gôm)có chứa: Calci 100mg, kẽm 30mg, Natri 5,27mg, Kali 297mg, Magnesi 43mg, sắt 0,91mg…

          - Vỏ thân cây Trôm cũng có đủ các thành phần dinh dưỡng như trong mủ và hạt và còn chứa chất nhày có tác dụng làm săn da.

* CÔNG DỤNG: Cây trôm được sử dụng làm thuốc từ lâu đời.[/h] [h=5]- Thân vỏ cây trôm nấu nước uống dùng làm thuốc nhuận trường, làm cho ra mồ hôi, lợi tiểu, trị suyễn rất tốt vì hoạt chất có tác dụng làm nở cuống phổi, trị viêm khớp, thủy thũng, hạ sốt. Nấu nước rửa vết thương, vết loét và trị được một số bệnh ngoài da, làm săn da.

          - Lấy vỏ mài đặc thoa vào vùng bị hạch ở nách, ở háng, ở cổ, sưng chân…

          - Mủ trôm (gôm) là nước giải khát và bổ dưỡng, làm mát gan, thanh nhiệt, nhuận trường, chứng đầy hơi (hạ khí), làm cho làn da tươi đẹp, giảm stress…

* CHÚ Ý:

          Cây trôm là cây thuốc trị được phong thấp, bón uất, đầy hơi rất hay, nhưng hầu như còn mang tính y học dân gian. Nhân dân các tỉnh vùng Nam Trung bộ dùng nhiều, nhất là việc lấy mủ trôm để dùng làm nước giải khát, bổ dưỡng. Hiện giá 350.000 đồng/1 ký mủ trôm khô. Bình Thuận, Ninh Thuận người ta trồng hàng trăm hecta cây Trôm để lấy mủ làm nước giải khát và thuốc nhuận trường, mát gan, bổ dưỡng. Hiện ở xã Vĩnh Hảo, huyện Tuy Phong có nhà máy chế biến mủ trôm thành thương phẩm dạng tinh bột, rất đẹp, được nhân dân tín nhiệm, giá 25.000 đồng/ hộp, mỗi hộp có 10 gói, mỗi gói 15g.

          - Cây Trôm, dân vùng Quảng Nam, Quảng Ngãi gọi là cây Gạo (Sterculia foetida, họ Trôm), không nên lầm lẫn với cây Gạo hoa đỏ của Miền Bắc (Salmalia malabarica - còn có tên Mộc Miên Thụ hay Gòn Rừng, họ Gạo – Bombacaceae), chỉ có từ Quảng Bình trở ra.

* BỆNH ÁN ĐIỂN HÌNH:

          - Bà Nguyễn Thị Trâm, 62 tuổi, ở phường Phú Trinh, TP Phan Thiết. Người ốm, suy nhược, đau nhức cả mình mẩy. Bà Trâm bị bón, có khi 1 tuần mói đi cầu được 1 lần. Đã đi khám chữa bệnh ở các Trung tâm y dược Tp Hồ Chí Minh. Được chẩn đoán là do dãn đại trường. Đã hàng chục năm nay, mỗi tháng Bà phải vào khám lấy thuốc một lần, mỗi lần tốn cả triệu đồng, nhưng còn dùng thuốc thì vài ngày đi cầu được một lần. Người rất phiền muộn, cao huyết áp, mất ngủ, đau nhức khớp… Tôi cho uống mủ cây trôm, mỗi ngày 50 gam, đi cầu được ngày 1 lần, người sảng khoái. Hiện Bà chỉ dùng ngày 1-2 gói mủ trôm (15-30g), các chứng bón uất, mất ngủ, phiền muộn hết. Sức khỏe bình thường.
Cây trôm là cây cổ thụ, dễ trồng, cho bóng mát, cây lớn nhanh, không bị sâu rầy phá hại, rất thích hợp để phủ xanh vùng đất khô hạn vùng Cực Nam Trung bộ và cũng là cây thuốc quý để lấy mủ (gôm) dùng trong công nghệ nước giải khát và thuốc chữa mát gan, giải nhiệt, nhuận trường, hạ sốt, trị suyễn, bổ dưỡng cho người suy nhược rất tốt.

Bài viết bởi Lương Y Trần Sỹ